۱۴۰۳ جمعه ۱۰ فروردين

تاریخ ایجاد: ۱۳۹۷ شنبه ۱۵ دي  

به نام خدا

گزارش کوتاهی از کارگاه اخلاق حرفه ای با رویکرد سازمانی

14 آبان 97- مخاطبین: مدیران دانشگاه

ساعت 8 صبح با پخش قرآن و سرود ملی و معرفی آقای دکتر قرا ملکی توسط مجری برنامه آقای دکتر ریانی و سخنان دکتر رشیدی ریاست محترم دانشگاه آغاز و سپس مباحث کارگاه توسط آقای دکتر قراملکی ادامه یافت.

دکتر قراملکی عناوین قابل طرح را اینگونه بیان کردند:

چرایی اخلاق حرفه ای

انگاره ها از اخلاق

رهیافت سازمانی به اخلاق حرفه ای

رهبری اخلاقی سازمان ها در خدمات سلامت

 ابعاد سنجش اخلاق در خدمات سلامت

به نظر می­رسد توان اخلاق حرفه ای در دانشگاه های علوم پزشکی می­تواند در حوزه های زیر باشد:

افزایش کیفیت آموزش، پژوهش و خدمات سلامت، سلامت روانی در محیط کار، تبدیل تهدید به فرصت، مدیریت تعارض، توان افزایی در کار گروهی، اعتماد آفرینی، بهبود مناسبات در ارتباطات انسانی، برتری رقابتی، تعالی وسرآمدی سازمان

کتاب پنج دشمن کار تیمی معرفی شد که داستان واره  موانع و مشکلات کار تیمی را بیان می کند. در مقدمه کتاب به طنز می نویسد که در ژاپن 1+1 بیش از 2 اما در ایران گاهی کمتر از 1 می شود. بی اعتمادی، ترس از برخورد ، نبود تعهد، پرهیز از مسئولیت پذیری، بی توجهی به نتیجه کار، دشمنان کار تیمی معرفی شده است .

یک تیم توسط طنابی نامرئی به هم دوخته شده اند و سرنوشت مشترک دارند. امنیت و سلامت روانی روی مجموع افراد اثر می گذارد . اعضاء تیم در جایگاه اجتماعی ، معنویت، آبروی حرفه ای و حتی درآمد، هم سرنوشت هستند.

·        از این بخش مشارکت شرکت کنندگان شروع شد

از شرکت کنندگان سوال شد: توسعه اخلاقی جامعه را در عمل چگونه ارزیابی می فرمائید؟

شکوفایی اخلاقی؟  متوسط؟ ضعیف؟ بحران اخلاقی؟ پاسخ ضعیف  چرا؟

1-    عدم برنامه پذیری برای رشد اخلاقی

2-    آموزش یک بعدی و لزوم توجه به جنبه دانش و نه صرفا اخلاق

3-    الگوی بد (Bad modeling)، آموزش غلط

4-    بیش از عمل زیاد حرف می زنیم .

مهندس بازرگان (در کتاب سازگاری  ایرانی)، و محمد علی جمال زاده (در کتاب خلقیات ما ایرانیان) وضعیت اخلاق ایران را در نوشته های خود تحلیل کرده اند.

نوشته های دیگر از این دست: ما چگونه ما شدیم (صادق زیبا کلام)    - جامعه شناسی نخبه کشی (علی رضاقلی)     - دریغ است ایران که ویران شود (پروفسور فرامرز رفیع پور)

 

سوال : در ایران، مدیران و رهبران سازمان ها در بخش های گوناگون چقدر از توان اخلاق حرفه ای در سازمان استفاده می کنند؟ 1) بسیار زیاد     2) زیاد    3 ) متوسط    4)کم     5) بسیار کم چرا ؟

-         ملاک عمل در تصمیمات باید حق شهروندی و بدون حب و بغض باشد.

اگر فردی بخواهداخلاق گرا باشد در جامعه غیر اخلاقی چطور باید عمل کند .

یک جواب: اخلاق در جامعه ما هنجار نیست . ما براساس قانون، شرع ، عرف عمل می کنیم. اخلاق در بستر محیط شکل می گیرد .

سازمان جزیره نیست و از جامعه اثر می پذیرد . باید مهندسی فرهنگ اتفاق بیفتد.

دکتر قراملکی : وارونگی ارزشها را قبول دارم . اما آیا در این جامعه آیا رشد اخلاق دانشگاه محال است یا ممکن ؟ باید چکار کنیم ؟

( اخلاق، دانش و تکنولوژی تغییر رفتار سازمانی است )

توسعه نظری و معرفتی اخلاق را در دانشگاه ها و حوزه های علمیه چگونه ارزیابی می فرمایید.

1-    بیشتر از طراز کشورهای توسعه یافته

2-    در طراز این کشورها

3-    کمتر از طراز این کشورها

چرا چنین است ؟  به نحو شرمساری عقب افتاده ایم . تقریباً کاری انجام نداده ایم. چرا کتابهای اخلاق پر برگ و پربار نیستند؟

یک رویکرد در انگاره های اخلاقی: طب‌انگاری است یعنی همانند طب، اخلاق نیز دانش تشخیص، پیشگیری و بهبود معضلات رفتاری است

چرا در دو حوزه علمی و نظری آنگونه که شایسته و بایسته است نمی پردازیم؟

مدیران و سازمانها متناسب با انگاره (image) خود از اخلاق حرفه ای بر آن تاکید می کنند.

تصورالف: مشتی پند و پیمان : نصیحت، بایدها و نبایدها، غلط گرفتن از کار دیگران و بس. عمدتا انگاره مدیران از اخلاق همین نوع است

تصور ب: دانش و فن آوری تشخیص، پیشگیری و بهبود رفتار (مثال: طب روحانی از رازی)

اخلاق دانش است پس حرف مفت نمی شود زد. اخلاق فن آوری است .

انگاره ما از اخلاق : 1- پند انگاری    2- زیور انگاری (منشور اخلاق روی دیوار) 3 – سرسره انگاری، ترمز انگاری   4- مزیت انگاری : فرصت برتری رقابتی و مزیت راهبردی   5- طب انگاری : اعتقاد رازی

طب انگاری اخلاق یعنی  نیاز به تشخیص در اخلاق             

1-    تشخیص مرز:

·        مشاوره و مداخله    عمدتا مداخله انجام می دهیم گرچه دلسوزی می کنیم و نیت مثبت داریم

·        قدردانی و چاپلوسی. حضرت علی(ع) فرمودند: قدردانی از حد بگذرد به تملق و چاپلوسی می رسد.

·        عزت نفس و تکبر

·        دیده شدن (رسیدن به کمال) و تماشا شدن (به دام می اندازد)

2-    تبدیل معظلات اخلاقی به مسایل

·        پدیده کتاب سازی

·        حکم اخلاقی انتصاب

·        دو راهه های اخلاقی

اخلاق حرفه ای؟ تعریف: اخلاق به حرفه گرایی {در جامعه ، در فرد}

اگر اخلاق را صرفاً التزام بدانیم می شود قانون و دچار تقلیل گرایی (reductionism) می شود. مثلاً بحث حجاب و عفاف را با قانون حل کنیم  حل نمی شود .

اگر منظور رشد باشد امکانپذیر است، اخلاق باید از درون بجوشد نه به واسطه قانون. اگر بخواهیم کاری انجام شود سه راه دارد:

-         الزام بیرونی (قانونی)     الزام درونی (وجدان)     جوشش درونی (اخلاق)

یک اصل مهم در اخلاق حرفه ای: قدرت پیش بینی پذیری در سازمان­ها و جامعه

حرفه: وضعیت برتر شغل

ویژگی حرفه و حرفه ای ها :

-         تجربه مفید و تحلیلی سنوات شغلی با تجارب شغلی متفاوت است . کدام ارزشمند تر است؟

برای کدامیک پرداخت صورت می گیرد ؟ تعهد حرفه ای    1- عشق به حرفه       نقدپذیری (نقد : دشنه یا هدیه) معرفی کتاب ارمغان نقدر از دکتر قراملکی 2- خودانتقادی  اخلاق رقابت، انصاف در داوری

چیستی اخلاق ؟ سبک رفتار ارتباطی مبتنی بر رعایت حقوق طرف ارتباط Rights oriented-ethics

مسئولیت پذیری در قبال حقوق افراد در محیط

دوره حرفه گرایی سنتی و مدرن   سلطه سازمان های خرد و کلان بر حرفه ای ها

-         پیچیدگی اخلاق در عصر جدید      رهیافت به اخلاق حرفه ای  1- فردگرایانه  2 – نگرش سیستمی

-         مسئولیت پذیری صاحبان شاغل

تعریف سازمان اخلاقی : سازمانی که حقوق همه عناصر محیط درونی و بیرونی خود را می شناسد و به نحو نظام مند و پیش بینی پذیری بر آنها پای بند است .

-         هیئت ممیزه دانشگاه آیا پروتکل اخلاقی دارد؟ انصاف در داوری – راز داری

-         آیا آئین نامه ارتقاء ممیزی اخلاقی شده است؟

-         آیا کنترل داخل سازمانی تعریف شده و مردم سالارانه داریم ؟

-         انتشارات دانشگاه، چقدر ماهیت اخلاقی دارد ؟

-         در جذب هیئت علمی، آیا سنجش اخلاقی بودن داریم؟

این موارد مولفه های سازمانی اخلاقی است .

-          قابلیت پیش بینی فرد برای دیگران     Predictability و قابلیت پیش بینی آینده Predictivity  که پیش بینی فرد مهمتر است.

کنش یا منش ؟ (قابلیت پیش بینی) مکتب فضیلت گرایی به منش اهمیت می دهد .

-         اگر پیش بینی ناپذیر باشیم قانون جنگل می شود .

-         به میزانی که پیش بینی ناپذیر باشیم از ما می گریزند . فرق حیوان اهلی و وحشی در همین است .

سازمان اخلاقی : مسئولیت پذیر پاسخگو، قانون پذیر ، نظم و آراستگی ، چابک .....

اخلاق سازمانی پزشکی : از آئین تا بالین      

 

مدیریت اخلاق حرفه ای در سازمان

1.      تدوین سند جامع اخلاقی               ethical document

2.      ارزیابی اخلاقی                                         ethical assessment                        

3.      ترسیم وضعیت مطلوب قابل تحقیق

4.      برنامه های آموزش اخلاق حرفه ای به نحو اثر بخش در منابع انسانی

5.      حسابرسی اخلاق ethics audit، مدیریت اخلاق حرفه ای در سازمان

برای رشد در اخلاق حرفه ای در علوم پزشکی کرمان نیاز است چنین طرحی برای دانشگاه داشته باشیم .

پروژه رشد اخلاق در دانشگاه الزهرا و در شرکت گاز اجرا شده است

باز مهندسی اخلاقی

   بهبود خود سازمان قوانین  engineering   re – ethical و  re – structure

-         با ایجاد مشارکت، ارزیابی درونی نیاز است تا رشد اخلاقی اتفاق بیفتد .

1)     باور و عزم مدیران ارشد        2 ) همراهی همه لازم است تا در کنار داشتن Plan به نتیجه عملی برسد .

چون با افراد یک سازمان مشارکت نمی کنیم باعث ایجاد مقاومت می شود و افراد همراهی نمی کنند .

دانش اخلاق در ایران وجود دارد – نیازی به تولید دوچرخه نیست – یاران اخلاق یک مدرسه گمنام است  که توانسته است شاخص های اخلاق را تدوین کند.    انجمن علمی اخلاق کاربردی هم در حال راه اندازی است .

در کشور ما دانش حسابرسی اخلاق وجود ندارد

رشد اخلاقی سازمان برنامه می خواهد ولی گام به گام جلو می رود.

سوال یکی از اساتید حاضر : بحث epigenetic و اثر محیط در این زمینه چه نقشی دارد؟ در کشور ما تاکید بر فرد است در حالیکه می توانیم محیط را طوری کانالیزه کنیم که فرد ناخواسته در آن مسیر حرکت کند . جواب دکتر قراملکی : در کشورمان درگیر reductionism هستیم .

در شماره سوم می گوییم چگونه می توانیم رشد اخلاقی را در افراد ایجاد کنیم؟

الگوی آموزش ترویج اخلاق حرفه ای در سازمان (مدل ایرانی)

Re – imagine بازانگاری

Ethical knowledge شناخت و نگرش اخلاقی

Self – motivation خود انگیختگی     بعضی وقتها اخلاقی عمل کردن هزینه دارد.

Ethical skills    مهارت رفتار اخلاقی      فردی که دچار خشم شده نیاز به مهارت کنترل خشم دارد.

Ethical re-engineering باز مهندسی فرآیندها و نظام های حرفه ای

Legal obligation حمایت حقوقی از اخلاق

انگاره مثبت داریم و منفی.

مثال: برای یک دختر مسلمان سنی متعصب نکاح متعدد یک انگاره منفی است که با یک تصویر به اسم جهاد نکاح فرد را راغب می کنند به همبستر شدن با افراد مختلف.

مهمان حبیب خداست یک انگاره است . ترم اول اگر یک استاد ضعیف عمل کند یک انگاره بی سوادی در دانشجوها ایجاد می کند که تا سالها ادامه پیدا می کند . این یک انگاره است .

مهمترین مانع اخلاق انگاره است .

انگاره واقعیت نیست اما می تواند سازمان را به هم بریزد .

انگاره های عمومی خیلی قدرتمند هستند. برای سازمان اولین قدم باید ارزیابی انگاره را انجام دهیم . انگاره ها منطق گریزند اما قابل مدیریت هستند. یکی از کارهای صدا و سیما انگاره آفرینی است .

همه موارد مقابل تحت تاثیر انگاره ها هستند، تاثیر انگاره ها (احساسات، باورها، گفتار، کردار، موضع گیری، انتخاب)

انگاره ها سریع شکل می گیرند و دیر از بین می روند .

در ژاپن خانواده انگاری محیط بالای 85% است در ایران محیط کار دولتی 1/0 % است .

مدیریت انگاره  :

1-    انگاره ها پنهان و مورد غفلت هستند به همین دلیل قدرتمند هستند گاهی صرف دیدن انگاره ها آنها را ضعیف می کند.

2-    تحلیل انگاره: آن را به کاغذ منتقل کن و جزئیاتش را توجه کن، روشهای تحلیل مقایسه ، دیدن اجزاء، پیامدها، بزرگی و کوچکی

3-    سنجش انگاره ها ، آیا انگاره ای که در ذهن ساختم با واقعیت منطبق است یا نه؟  بر دیگران بپسند آنچه بر خود می پسندی در این سنجش خیلی نقش دارد . با واقعیت مطابق است ، معکوس است یا تعارض دارد.

4-    تبیین انگاره ها: علل به وجود آمدن انگاره ها

5-    اصلاح انگاره : بهینه سازی تبدیل انگاره منفی به انگاره مثبت    عفو پاک کردن انگاره منفی است . پیشگیری از انگاره منفی: پیشگیری از متهم کردن "واجتنبو من مواضع التهم" دوری کنید از اینکه در معرض اتهام قرار گیرید.

6-     انگاره آفرینی یا Image-making شعر، هنر، طنز، رسانه در این زمینه قدرت دارند. مهمان حبیب خداست . مردم در انگاره آفرینی نقش بسیار مهمی دارند.

پیشنهاد آخر: تشکیل اتاق فکر مدیریت اخلاق برای دانشگاه